Từ món quà dân dã đến nghề sinh kế của làng

Giữa tiết trời hanh lạnh cuối năm, làng Đông Thuận, xã Nghi Lộc, tỉnh Nghệ An, lại bước vào mùa làm bánh cốm nhộn nhịp nhất. Không ai nhớ nguồn gốc thức quà dân dã này xuất phát từ khi nào, điều duy nhất đọng lại chính là cảm giác giòn, ngọt vừa, quyện cùng vị gừng cay nồng khiến ai thử một lần cũng bao giờ quên.

Nghề làm bánh cốm đã có truyền thống lâu đời ở địa phương đến nay vẫn được duy trì và phát huy hiệu quả.

Bà Nguyễn Thị Hà (70 tuổi) cho biết, nguồn gốc bánh cốm xuất phát từ chính sự cần cù, sáng tạo của người dân địa phương. Thuở trước, khi gạo được mùa, bà con muốn làm ra một thứ bánh riêng của làng, vừa để ăn, vừa để đãi khách.

Từ những lần mày mò, thử nghiệm, chiếc bánh cốm dần hình thành với hương vị như ngày nay. Sau này, bà con rủ nhau học làm, rồi truyền lại bí quyết qua từng thế hệ, để bánh cốm bén rễ và ở lại với làng cho đến hôm nay.

Nhiều gia đình vẫn giữ truyền thống làm bánh từ thế hệ này đến thế hệ khác.

Bánh cốm Đông Thuận là món quà quê mộc mạc, giản dị, nhưng để tạo nên những miếng bánh tròn vị, hương thơm nồng nàn ấy lại là cả một quá trình đầy kỳ công và tỉ mỉ. Mỗi công đoạn, từ chọn nguyên liệu, sơ chế đến khi ép thành bánh đều đòi hỏi bàn tay khéo léo cùng sự tinh tế được truyền lại từ thế hệ này sang thế hệ khác.

Chị Bùi Thị Huệ là thế hệ thứ ba trong gia đình vẫn còn làm nghề bánh cốm cho biết, người thợ phải hiểu từng đặc tính của gạo, của mật, của gừng, phải cảm nhận bằng mắt, bằng tay, thậm chí bằng mùi thơm bốc lên từ nồi mật đang sôi để biết đâu là "điểm chín" hoàn hảo.

"Khi đun mật, người thợ phải liên tục đảo tay, giữ lửa vừa đủ để mật chuyển màu cánh gián đẹp mắt và không bị khét. Khi trộn cốm, tay thợ phải nhanh, phải đều để hạt cốm thấm mật vừa vặn, không quá khô mà cũng không quá ướt. Tất cả những thao tác ấy không có công thức cố định, chỉ có kinh nghiệm và sự cảm nhận của người lành nghề", chị Huệ nói.

Để làm được những tấm bánh vừa ngon, chất lượng lại vừa đều, đẹp đòi hỏi người làm nghề phải tỉ mỉ trong từng khâu.

Ngoài ra, việc lựa chọn nguyên liệu làm bánh cũng rất quan trọng. Gạo dùng làm bánh là gạo Khang Dân bởi hạt nở đều, trắng và xốp. Mật phải là mật mía loại nhất, đặt mua ở tận Nghĩa Đàn. Mật được đun cùng gừng giã nhỏ, đảo liên tục cho đến khi chuyển màu cánh gián, tỏa hương thơm ấm nồng.

Khó nhất chính là khoảnh khắc cốm và mật gặp nhau. Người làm phải đảo nhanh tay để từng hạt cốm áo đều lớp mật, không bị vón cục cũng không quá ướt. Khi đưa vào khuôn, người thợ phải nén để bánh chắc, không bị bở. "Làm cốm vất vả lắm, nhiều hôm thức trắng đêm để kịp đơn hàng. Nhưng cũng nhờ nghề này, gia đình tôi nuôi được con cái ăn học thành người", chị Huệ cho biết thêm.

Giữ gìn bản sắc làng nghề trong nhịp sống đô thị

Mùa làm bánh cốm thường bắt đầu từ những tháng cuối năm cho đến tận ra Tết. Nếu như trước đây, người dân chỉ làm bánh cốm theo mùa để bán cho một số chợ quê lân cận, thì nay sản phẩm đã có mặt tại đô thị Nghệ An và nhiều tỉnh thành khác như Hà Tĩnh, Thanh Hóa, Quảng Trị.

Bánh cốm được sản xuất đều trong năm. Tuy nhiên, vụ chính là thời điểm cuối năm để phục vụ cho Tết Nguyên Đán.

Hiện, toàn làng Đông Thuận có hàng chục hộ gia đình làm nghề, tạo việc làm cho bà con trong làng với thu nhập trung bình từ 5–6 triệu đồng/tháng.

Bà Nguyễn Thị Lệ, người dân địa phương cho hay: "Mỗi ngày, gia đình tôi vừa bán lẻ, vừa nhập sỉ hàng trăm cái bánh, cao điểm lên đến hàng nghìn cái. Bánh cốm Đông Thuận được ưa chuộng nên sỉ đến tận nơi lấy để xuất đi khắp nơi, không lo về đầu ra. Nhờ đó, gia đình cũng có đồng ra đồng vào, trang trải cuộc sống hằng ngày".

Hầu hết các công đoạn làm bánh cốm Đông Thuận đều được làm thủ công.

Ngoài những người trực tiếp làm bánh, nghề còn mở ra cơ hội cho những lao động buôn bán. Mỗi ngày, chị Hoàng Thị Na thu gom từ 10-30 bao bánh để cung cấp cho đại lý ở đô thị, mang lại mức lãi hơn 250 nghìn đồng/ ngày.

Chị cho biết: "Gia đình tôi làm nông nghiệp, thu nhập khá thấp nhưng nhờ có nghề buôn bán bánh cốm này mà giờ đây tôi có thêm thu nhập. Tuy nhiên, nghề này chỉ làm vào mùa cốm nên cũng phải tranh thủ kiếm thêm".

Không chỉ ngon miệng, bánh cốm Đông Thuận còn chứa đựng một phần ký ức tuổi thơ của người xứ Nghệ.

Hiện nay, để thu hút hơn, cốm Đông Thuận ngày càng có nhiều hình dạng hơn như tròn, chữ nhật để tạo ấn tượng với người tiêu dùng.

Bên cạnh đó, bao bì cũng được chú trọng hơn, đầy đủ nhãn mác và hạn sử dụng. Giá bán lẻ mỗi gói chỉ 5.000 đồng, phù hợp với mọi đối tượng nên bánh của làng làm được

Hiện nay, các hộ làm nghề ở làng Đông Thuận nỗ lực đa dạng mẫu mã các sản phẩm để phù hợp với thị hiếu.

Chia sẻ về làng nghề bánh cốm Đông Thuận, ông Hoàng Vinh, Trưởng thôn 10, xã Nghi Lộc cho biết: "Nghề về với làng đã lâu, đã trở thành đặc sản của vùng. Năm 2012, làng bánh cốm Đông Thuận được công nhận là làng nghề, từ đó bà con càng phấn khởi làm nghề hơn. Hiện tại toàn thôn có hơn 30 hộ làm bánh cốm, đưa lại nguồn thu nhập khá ổn cho bà con nơi đây".

Tác giả: Ngọc Ánh

Nguồn tin: nguoiduatin.vn