Việc các dự án bị kéo dài nhiều năm, dẫn đến ngắt quãng thi công, lãng phí, xuống cấp, đội vốn, làm chậm tiến độ chung và ảnh hưởng lớn đến hiệu quả sử dụng công trình. Nguyên nhân chủ yếu là do bố trí vốn thiếu đồng bộ. Tiêu biểu là hai dự án là xây dựng mới trường THPT chuyên Phan Bội Châu và dự án Trung tâm Bảo tồn, phát huy di sản dân ca ví, giặm Nghệ Tĩnh tại Nghệ An.

Công trình xây xong… để trống nhiều năm

Tại khu đất rộng hàng chục nghìn mét vuông ở phường Vinh Phú, khuôn viên xây dựng mới của Trường THPT chuyên Phan Bội Châu hiện lên với những dãy nhà kiên cố, hạ tầng đã hình thành rõ nét. Thế nhưng, phía sau vẻ ngoài ấy là một nghịch lý khó lý giải: công trình được đầu tư hơn 400 tỷ đồng, hoàn thành giai đoạn quan trọng từ năm 2022, nhưng gần như không phục vụ bất kỳ hoạt động dạy và học nào suốt nhiều năm.

Sau gần 3 năm gián đoạn, giai đoạn 2 dự án xây dựng mới Trường THPT chuyên Phan Bội Châu đã được khởi động lại từ đầu tháng 6 năm 2025.

Dự án được phê duyệt từ năm 2018, khởi công năm 2021, chia làm ba giai đoạn. Giai đoạn 1 tiêu tốn 95 tỷ đồng ngân sách để xây dựng khối phòng học, phòng chức năng, thư viện, ký túc xá và hạ tầng kỹ thuật trên diện tích hơn 85.000m². Thế nhưng, ngay khi phần việc này hoàn tất, dòng vốn cho các giai đoạn tiếp theo không được bố trí, buộc dự án phải dừng lại trong tình trạng “xây xong để đó”.

Trong gần ba năm, công trình mới gần như bị bỏ không, trong khi cơ sở cũ của Trường THPT chuyên Phan Bội Châu vẫn tiếp tục quá tải. Hàng trăm tỷ đồng đã được giải ngân, nhưng hiệu quả đầu tư chưa kịp hình thành thì đã bị “đóng băng” bởi sự đứt gãy của dòng tiền.

Đến tháng 6/2025, dự án mới được tái khởi động với giai đoạn 2, tổng mức đầu tư hơn 101 tỷ đồng. Tuy nhiên, vốn được cấp mới đạt 68 tỷ đồng, thiếu khoảng 33 tỷ đồng so với nhu cầu. Đáng chú ý, giai đoạn 3 – phần then chốt quyết định việc công trình có thể vận hành hay không – cần thêm gần 300 tỷ đồng, nhưng vẫn chưa có cam kết rõ ràng về nguồn vốn. Điều này đồng nghĩa với việc, ngay cả khi giai đoạn 2 hoàn thành, nguy cơ “xây tiếp rồi lại chờ” vẫn hiện hữu.

Giai đoạn 2 dự án Trường THPT chuyên Phan Bội Châu đang được nhà thầu đẩy nhanh tiến độ thi công

Tại trung tâm TP Vinh, Dự án Trung tâm Bảo tồn và phát huy di sản dân ca Ví, Giặm Nghệ Tĩnh – công trình gắn với di sản UNESCO – cũng rơi vào tình trạng tương tự, thậm chí kéo dài hơn.

Dự án được phê duyệt từ năm 2015, triển khai năm 2016 với tổng mức đầu tư ban đầu gần 70 tỷ đồng, kỳ vọng trở thành không gian biểu diễn, nghiên cứu và bảo tồn di sản Ví, Giặm. Giai đoạn 1 đã hoàn thành phần lớn khối nhà 5 tầng và hạ tầng cơ bản trên khu đất hơn 6.300m² tại đường Nguyễn Du. Tuy nhiên, khi nguồn vốn được bố trí cho giai đoạn này cạn kiệt, dự án lập tức dừng lại.

Dự án Trung tâm Bảo tồn và phát huy di sản dân ca ví, giặm Nghệ Tĩnh sau gần 10 năm vẫn chưa thể hoàn thành và đưa vào sử dụng do thiếu vốn.

Gần 10 năm trôi qua, công trình vẫn “đứng bánh” trong tình trạng xuống cấp dần theo thời gian. Một dự án văn hóa mang tầm quốc gia, gắn với danh hiệu UNESCO, lại bị bỏ mặc suốt gần một thập kỷ chỉ vì thiếu vốn hoàn thiện. Chi phí sửa chữa, hoàn thiện dự kiến tiếp tục phình to nếu tình trạng chậm trễ kéo dài.

Phải đến năm 2025, trước nguy cơ lãng phí đầu tư công ngày càng rõ ràng, UBND tỉnh Nghệ An mới quyết định điều chỉnh chủ trương đầu tư, nâng tổng mức đầu tư dự án lên hơn 137 tỷ đồng, gần gấp đôi ban đầu. Phần kết cấu cũ được giữ lại, nhưng nhiều không gian chức năng phải thiết kế lại để đáp ứng yêu cầu vận hành và phòng cháy chữa cháy. Nói cách khác, ngân sách buộc phải trả thêm tiền cho những năm tháng trì hoãn.

Hiện tại cơ sở vật chất của Dự án Trung tâm Bảo tồn và phát huy di sản dân ca ví, giặm Nghệ Tĩnh xuống cấp nghiêm trọng.

Khi thiếu vốn trở thành điểm nghẽn kéo dài…

Hai dự án, hai lĩnh vực khác nhau, nhưng cùng chung một kịch bản: phê duyệt dự án khi chưa bảo đảm nguồn vốn cho toàn bộ vòng đời đầu tư. Việc chia nhỏ vốn theo từng năm ngân sách, trong khi không có cam kết chắc chắn cho các giai đoạn quyết định, đã đẩy công trình vào vòng luẩn quẩn: xây xong một phần, dừng lại vì thiếu vốn, xuống cấp, rồi xin điều chỉnh, tăng tổng mức đầu tư.

Trong bối cảnh ngân sách địa phương còn hạn chế, những dự án trăm tỷ “xây xong không dùng” không chỉ là câu chuyện chậm tiến độ, mà là dấu hiệu của lỗ hổng quản lý đầu tư công. Vốn ngân sách bị chôn vào các công trình dang dở, cơ hội phát triển bị bỏ lỡ, còn gánh nặng tài chính thì kéo dài qua nhiều năm.

Hiện UBND tỉnh Nghệ An đã ban hành quyết định điều chỉnh chủ trương đầu tư. Sau khi các sở, ngành hoàn tất thẩm định và UBND tỉnh ban hành quyết định phê duyệt điều chỉnh, dự án sẽ được triển khai các bước tiếp theo, lựa chọn nhà thầu để thực hiện theo phương án đã được tư vấn, thiết kế đề xuất.

Toàn cảnh Dự án Trung tâm Bảo tồn và phát huy di sản dân ca Ví, Giặm Nghệ Tĩnh.

Việc Nghệ An tái khởi động và cam kết hoàn thiện các dự án kéo dài là động thái cần thiết. Tuy nhiên, điều dư luận chờ đợi không chỉ là lời hứa hoàn thành, mà là câu trả lời rõ ràng hơn: ai chịu trách nhiệm cho những quyết định đầu tư thiếu đồng bộ, và làm thế nào để nghịch lý “xây xong không dùng” không tiếp tục lặp lại trong các dự án trăm tỷ tiếp theo.

Tác giả: L.Minh

Nguồn tin: vietnamfinance.vn