Ngày 26-11, tiếp tục chương trình kỳ họp thứ 10, Quốc hội đã biểu quyết thông qua Luật Dẫn độ, Luật Chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù, Luật Tương trợ tư pháp về dân sự và Luật Tương trợ tư pháp về hình sự.

Quốc hội biểu quyết thông qua Luật Dẫn độ; Luật Chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù; Luật Tương trợ tư pháp về dân sự; Luật Tương trợ tư pháp về hình sự; dự án Luật Dự trữ quốc gia (sửa đổi). Ảnh: Phạm Thắng

Trước khi Quốc hội biểu quyết thông qua, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng đã báo cáo một số vấn đề lớn trong giải trình, tiếp thu, chỉnh lý 4 dự thảo luật nêu trên.

Đối với Luật Dẫn độ, về các trường hợp có thể bị dẫn độ, ông Hoàng Thanh Tùng cho biết có ý kiến đề nghị nâng ngưỡng hình phạt tối thiểu từ 2 năm tù trở lên để bảo đảm hiệu quả hợp tác tư pháp quốc tế, tránh lãng phí nguồn lực hành chính cho vụ việc nhỏ, đồng thời thể hiện chính sách nhân đạo, chỉ dẫn độ đối với những hành vi thật sự nghiêm trọng, gây nguy hiểm cho xã hội.

Về vấn đề này, Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) cho biết quy định "người có thể bị dẫn độ là người có hành vi phạm tội mà pháp luật Việt Nam và pháp luật nước ngoài quy định hình phạt tù có thời hạn từ 1 năm trở lên..." tại dự thảo luật là nội dung được kế thừa từ Luật Tương trợ tư pháp hiện hành (Điều 33), phù hợp với tập quán quốc tế và cam kết trong các hiệp định về dẫn độ mà Việt Nam đã ký kết, nhằm bảo đảm khả năng hợp tác linh hoạt, kịp thời trong nhiều vụ việc và không giới hạn ở các hành vi phạm tội nghiêm trọng.

Trên thực tế, cơ quan có thẩm quyền có thể xem xét khả năng dẫn độ đối với người có hành vi phạm tội mà pháp luật quy định hình phạt tù là 1 năm nhưng người đó có vai trò quan trọng trong việc giải quyết vụ án.

Bên cạnh đó, chính sách nhân đạo của Nhà nước ta được bảo đảm qua cơ chế xem xét trong từng vụ việc cụ thể chứ không bằng việc đặt thêm tiêu chí về mức hình phạt. Nếu nâng ngưỡng hình phạt tù cao hơn sẽ dẫn tới trường hợp không thể dẫn độ đối với các vụ việc có mức hình phạt thấp mặc dù vẫn có ảnh hưởng quốc tế rõ ràng, làm giảm hiệu quả hợp tác tư pháp quốc tế và không khắc phục được nguy cơ vi phạm quyền con người trong từng trường hợp cụ thể.

Các đại biểu Quốc hội biểu quyết thông qua các luật tại kỳ họp thứ 10. Ảnh: Phạm Thắng

Do đó, theo ông Hoàng Thanh Tùng, để bảo đảm tính tương thích quốc tế, duy trì hiệu quả hợp tác trong đấu tranh phòng, chống tội phạm xuyên quốc gia và bảo đảm tính thống nhất của hệ thống pháp luật, đề nghị Quốc hội cho giữ ngưỡng hình phạt tối thiểu là 1 năm tù như quy định của dự thảo luật.

Đối với Luật Chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù, về chuyển đổi hình phạt tù, có ý kiến đề nghị cân nhắc quy định tại khoản 5 Điều 25 của dự thảo vì việc giao quy định chi tiết Điều này chưa phù hợp và không cần thiết.

Về nội dung này, UBTVQH cho biết chuyển đổi hình phạt tù là vấn đề phức tạp, ảnh hưởng trực tiếp đến quyền của người đang chấp hành án phạt tù, trong khi chính sách hình sự của Việt Nam với các nước có nhiều điểm khác biệt.

Do đó, luật đã giao "Bộ trưởng Bộ Công an chủ trì, phối hợp với Chánh án Tòa án nhân dân tối cao và Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao quy định chi tiết Điều này" để quy định cụ thể về các nội dung có liên quan.

Trong quá trình triển khai thi hành luật, nếu phát sinh vướng mắc, bất cập thì Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao căn cứ vào Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật, Luật Tổ chức Tòa án nhân dân để ban hành nghị quyết hướng dẫn áp dụng thống nhất pháp luật trong xét xử.

Đối với Luật Tương trợ tư pháp về dân sự, có ý kiến đề nghị bổ sung nguyên tắc "có đi có lại" trong tương trợ tư pháp về dân sự. Tiếp thu, giải trình nội dung này, UBTVQH cho biết dự thảo luật đã có quy định gián tiếp về việc áp dụng nguyên tắc "có đi có lại" trong tương trợ tư pháp về dân sự. Tuy nhiên, quy định này chưa thực sự cụ thể, chưa bảo đảm đồng bộ, thống nhất với các dự án luật được tách ra từ Luật Tương trợ tư pháp hiện hành.

Tiếp thu ý kiến của đại biểu, UBTVQH đã chỉ đạo chỉnh lý dự thảo Luật theo hướng bổ sung quy định nguyên tắc "có đi có lại" trong tương trợ tư pháp về dân sự giữa Việt Nam và nước ngoài để bảo đảm linh hoạt trong áp dụng, thực thi nguyên tắc này nhằm bảo vệ tối đa quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân của Việt Nam, thúc đẩy hợp tác quốc tế.

Đối với Luật Tương trợ tư pháp về hình sự, có ý kiến đề nghị bổ sung nguyên tắc bảo vệ quyền con người vào Điều 5 của dự thảo Luật.

Về nội dung này, theo ông Hoàng Thanh Tùng, tương trợ tư pháp về hình sự là việc các quốc gia hỗ trợ nhau trong việc giải quyết vụ án hình sự, do đó cùng với việc tuân thủ các nguyên tắc quy định tại Luật Tương trợ tư pháp về hình sự, còn phải tuân thủ các nguyên tắc quy định tại Bộ luật Tố tụng hình sự.

Bộ luật Tố tụng hình sự hiện hành đã dành riêng một chương quy định về những nguyên tắc cơ bản của tố tụng hình sự với 27 nguyên tắc, trong đó "tôn trọng và bảo vệ quyền con người, quyền công dân và lợi ích hợp pháp của cá nhân" chỉ là 1 trong 27 nguyên tắc của tố tụng hình sự.

Do đó, nếu chỉ bổ sung nguyên tắc nêu trên vào dự thảo luật sẽ dẫn đến thiếu nhiều nguyên tắc quan trọng khác đã được quy định trong Bộ luật Tố tụng hình sự như: Nguyên tắc bảo đảm quyền bào chữa, nguyên tắc bảo đảm quyền bình đẳng trước pháp luật, nguyên tắc suy đoán vô tội ...

Do đó, cách quy định như của dự thảo luật, trong đó có nội dung hoạt động tương trợ tư pháp về hình sự phải phù hợp với Hiến pháp, pháp luật Việt Nam... đã bảo đảm bao quát đầy đủ các nguyên tắc tương trợ tư pháp về hình sự, trong đó có nguyên tắc bảo đảm quyền con người, quyền công dân.

Tác giả: Minh Chiến - Văn Duẩn

Nguồn tin: Báo Người Lao Động