Khu Ramsar Ba Bể, nguyên là Vườn quốc gia (VQG) Ba Bể thuộc tỉnh Bắc Kạn, trung tâm là Hồ Ba Bể. Ngày 10/11/1992, VQG Ba Bể được thành lập theo quyết định số 83/TTg của thủ tướng Chính phủ. Vườn có tổng diện tích là 7.610 ha. Bao gồm: Phân khu bảo vệ nghiêm ngặt có diện tích là 3.226 ha; Phân khu phụ hồi tái sinh có diện tích 4.083,4 ha; Phân khu dịch vụ hành chính có diện tích là 301,4 ha. Diện tích mặt hồ hơn 300 ha.

Ngày 2/2/2011, Ba Bể chính thức được công nhận là khu Ramsar của thế giới và trở thành khu Ramsar thứ 3 của Việt Nam. Nơi đây là khu vực điển hình về đa dạng sinh học, có nhiều nét đặc trưng của hệ sinh thái rừng thường xanh trên núi đá vôi và hồ trên núi, rừng thường xanh đất thấp.

Khu Ramsar Ba Bể có diện tích 7.610 ha, trong đó có 3.226 ha là phân khu bảo vệ nghiêm ngặt; khu phục hồi tái sinh rộng 4.083,4 ha; khu dịch vụ hành chính 301,4 ha. Trung tâm của khu là hồ Ba Bể với chiều dài 8 km, chiều rộng 800 m. Nằm ở độ cao 145 m so với mặt nước biển, hồ Ba Bể là hồ tự nhiên trên vùng núi đá vôi vốn có rất nhiều hang động Caxtơ. Hồ có cảnh đẹp diệu kỳ, hấp dẫn do thiên nhiên ban tặng, được mệnh danh là “viên ngọc xanh” giữa đại ngàn. Năm 1995 hồ Ba Bể đã được Hội nghị Hồ nước ngọt thế giới, tổ chức tại Mỹ công nhận là một trong 20 hồ nước ngọt đặc biệt của thế giới cần được bảo vệ. Cuối năm 2004, VQG Ba Bể được công nhận là Vườn di sản ASEAN và đang trình UNESCO công nhận là di sản thiên nhiên thế giới.

Về hệ thực vật, thống kê cho thấy Khu Ramsar Ba Bể có 1.281 loài thực vật thuộc 162 họ, 672 chi, 600 loài cây thân gỗ (thuộc 300 chi, 114 họ khác nhau), trong đó có nhiều loài thực vật quý hiếm có giá trị được ghi vào Sách đỏ của Việt Nam và thế giới. Có nhiều loài cây gỗ quý, hiếm như: nghiến, đinh, lim, trúc dây. Nơi đây đã được các nhà khoa học trong và ngoài nước đánh giá là trung tâm đa dạng và đặc hữu cao nhất về loài lan không chỉ của Việt Nam mà còn của cả toàn vùng Đông Nam Á (có 182 loài lan, một số loài lan là đặc hữu, chỉ phát hiện thấy duy nhất ở vùng này).

Còn về hệ động vật, có 81 loài thú (trong đó 22 loài có tên trong Sách đỏ Việt Nam); 27 loài bò sát; 17 loài lưỡng cư; 322 loài chim (7 loài có tên trong Sách đỏ Việt Nam); 553 loài côn trùng và nhện. Cá ở hồ và các sông suối phụ cận được đánh giá là phong phú nhất trong các hồ Việt Nam với khoảng 106 loài (11 loài có tên trong Sách đỏ Việt Nam). Đặc biệt ở đây là sự có mặt của một số loài đang bị đe dọa trên toàn cầu như voọc đen má trắng, cầy vằn bắc là những loài rất quý hiếm nhưng số lượng tồn tại không nhiều.

Cảnh quan thiên nhiên ở đây đẹp, hấp dẫn hơn hẳn nhiều nơi khác. Hồ và ven hồ Ba Bể với vẻ đẹp hoang sơ và thơ mộng, không khí mát lạnh, dễ chịu. Vào sáng sớm, khi sương chưa tan, hồ mang vẻ đẹp huyền bí của một “bức tranh thủy mặc”; Thác Đầu Đẳng dài 2 km, cách thị trấn Chợ Rã (huyện Ba Bể, tỉnh Bắc Kạn) 16 km, thác nằm trên dòng sông Năng, nơi tiếp giáp giữa tỉnh Bắc Kạn với tỉnh Tuyên Quang. Đây là một thác nước ngoạn mục, kỳ vĩ được hình thành giữa hai dãy núi đá vôi có độ dốc lớn. Cảnh quan các khu rừng nguyên sinh hòa quyện tạo ấn tượng khó quên. Kế đến là động Puông nằm trên dòng sông Năng, cách thị trấn Chợ Rã 5 km. Động Puông là một điểm du lịch sinh thái đặc biệt, độc đáo và rất hấp dẫn khách du lịch. Cảnh quan các làng bản cư trú của các dân tộc như một bức tranh nhiều sắc màu đặc...

Khu Ramsar Ba Bể là địa bàn cư trú của nhiều dân tộc khác nhau như Tày, Nùng, Dao, Sán Chỉ… với nhiều di tích lịch sử văn hóa, phong tục tập quán, lễ hội, nghề truyền thống và sản phẩm ẩm thực đặc sắc.

Ba Bể là di sản thiên nhiên của ASEAN đã được công nhận vào năm 2004. Trước khi được công nhận, VQG Ba Bể được công nhận là khu rừng cấm hồ Ba Bể và là Khu danh lam thắng cảnh, di tích lịch sử của nước ta.

Những năm gần đây, Ba Bể trở thành điểm du lịch hấp dẫn. Lượng khách du lịch trong và ngoài nước đến đây ngày càng tăng bởi nơi đây có nhiều tuyến - điểm du lịch hấp dẫn như: Du lịch sông, hồ; du lịch rừng; du lịch làng bản; tham quan các điểm lân cận hồ Ba Bể; Tuyến du lịch thị xã Bắc Kạn - An toàn khu Chợ Đồn - khu Ramsar Ba Bể…

Tác giả: Minh Hoa

Nguồn tin: Báo Đại Đoàn Kết