Một trong những nội dung quan trọng chờ đợi giải trình của Bộ GTVT Nguyễn Văn Thể là những vấn đề tồn tại đối với các dự án giao thông đầu tư theo hình thức xây dựng-kinh doanh-chuyển giao (BOT).

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể đang tra lời chất vấn

Trong báo cáo trước đó về nội dung này, Bộ trưởng Thể cho biết, đến nay Bộ GTVT đã huy động được 70 dự án đầu tư theo hình thức BOT với tổng mức đầu tư khoảng 209.347 tỷ đồng. Trong đó lĩnh vực đường bộ 68 dự án với tổng mức đầu tư 207.987 tỷ đồng, lĩnh vực đường thủy nội địa 1 dự án với tổng mức đầu tư 1.303 tỷ đồng, lĩnh vực đào tạo 01 dự án với tổng mức đầu tư 57 tỷ đồng.

58 dự án đã hoàn thành đưa vào vận hành khai thác với tổng mức đầu tư là 166.154 tỷ đồng. Các dự án cơ bản đảm bảo chất lượng, khai thác an toàn, doanh thu tài chính cơ bản phù hợp với số liệu tính toán trong phương án tài chính của hợp đồng dự án. Còn lại 12 dự án đang được triển khai với tổng mức đầu tư là 43.193 tỷ đồng.

Để cập đến hướng xử lý 17 trạm “thu giá” BOT có những bất cập về vị trí đặt trạm, Bộ trưởng Thể cho biết, 3 trạm nằm ngoài phạm vi dự án gồm trạm Cầu Rác, Hà Tĩnh; trạm Tào Xuyên, Thanh Hoá; trạm Bắc Thăng Long - Nội Bài, Hà Nội đều được Bộ GTVT kiến nghị giữ nguyên vị trí.

Lý do là để tận dụng lại các trạm thu giá dịch vụ sử dụng đường bộ hoàn vốn ngân sách nhà nước chuyển sang thu giá hoàn vốn các dự án BOT cho đỡ tốn. Nếu đầu tư mới sẽ phát sinh thêm khoảng từ 30-50 tỉ đồng. Đối chiếu với quy định pháp luật tại thời điểm quyết định đầu tư, việc sử dụng các trạm này là phù hợp.

Về 6 trạm đặt trên tuyến chính hoàn vốn cho dự án đầu tư nâng cấp tuyến chính và xây dựng tuyến tránh, thì 5/6 trạm đã giảm giá cho các phương tiện quanh trạm với phạm vi khoảng 10 km. Sau khi giảm giá quanh trạm, Bộ GTVT đánh giá, tình hình thu giá ổn định.

Bộ GTVT đưa ra 2 phương án xử lý trạm BOT Cai Lậy

Riêng trạm Cai Lậy hiện đang tạm dừng thu và đang tiến hành lựa chọn một trong 2 phương án: giữ nguyên vị trí trạm, thực hiện giảm giá chung cho tất cả các phương tiện và mở rộng tối đa phạm vi giảm giá cho người dân quanh trạm; hoặc xây dựng thêm 1 trạm ở trên tuyến tránh, thu trên cả 2 trạm, phương tiện đi trên tuyến nào, doanh thu sẽ hoàn vốn cho tuyến đó.

Với 6 trạm thu trên cả tuyến quốc lộ và cao tốc khi đầu tư xây dựng tuyến đường cao tốc và cải tạo quốc lộ song hành thuộc 4 dự án, Bộ GTVT cho biết có 3 dự án nếu dịch chuyển trạm, nhà nước sẽ phải đền bù 21.000 tỉ đồng. Ở 3 dự án còn lại (Quốc lộ 6, cao tốc Bắc Giang - Lạng Sơn và cao tốc Hà Nội - Hải Phòng), theo tính toán, nếu bỏ trạm trên các tuyến quốc lộ, phương án tài chính các dự án sẽ không khả thi, nhà nước phải bố trí ngân sách để bù phần thiếu hụt lên đến khoảng 21.000 tỉ đồng (riêng Quốc lộ 5 khoảng 16.000 tỉ đồng).

Trong điều kiện ngân sách nhà nước khó khăn như hiện nay, phương án này không khả thi, nên Bộ GTVT kiến nghị tiếp tục thu giá dịch vụ sử dụng đường bộ tại các trạm này.

Bộ GTVT cũng cho biết đã có các chính sách miễn, giảm giá đối với người dân quanh trạm và ưu tiên giảm giá chung cho các phương tiện nếu phương án tài chính của các dự án còn khả thi.

Về 2 trạm La Sơn - Tuý Loan và trạm Nam Hải Vân thu giá dịch vụ sử dụng đường bộ hoàn vốn cho Dự án hầm Đèo Cả, năm 2016, Thủ tướng đã đồng ý cho phép sử dụng 7 trạm (Bàn Thạch, Ninh An, Đèo Cả, Cù Mông, Nam Hải Vân, Phước Tượng - Phú Gia và La Sơn - Tuý Loan) để thu giá dịch vụ sử dụng đường bộ hoàn vốn cho Dự án hầm đường bộ Đèo Cả (bao gồm hầm Đèo Cả, hầm Cổ Mã, hầm Cù Mông và hầm Hải Vân).

Tuy nhiên, sau khi rà soát, Bộ GTVT cho biết trạm La Sơn - Tuý Loan đặt trên tuyến cao tốc La Sơn - Tuý Loan (đầu tư theo hình thức BT) là không phù hợp, vì đầu tư một nơi, thu giá một nơi và thu giá trên tuyến đường đầu tư theo hình thức BT. Do đó, Bộ đang phối hợp với nhà đầu tư tính toán lại hiệu quả tài chính của dự án, sẽ báo cáo Thủ tướng theo hướng không lập trạm La Sơn - Tuý Loan, nhà nước bố trí nguồn vốn để hỗ trợ nếu cần.

Còn trạm Nam Hải Vân, đã có quyết định gộp thu chung với trạm Bắc Hải Vân để thu giá dịch vụ sử dụng đường bộ hoàn vốn cho 2 dự án hầm Đèo Cả và Dự án hầm Phú Gia - Phước Tượng do cự ly quá gần.

Đánh giá chung về các tồn tại, bất cập của các dự án BOT, Bộ trưởng GTVT khẳng định, việc nâng cấp, cải tạo công trình hiện hữu là lĩnh vực được Chính phủ khuyến khích đầu tư tại Nghị định số 108/2009/NĐ-CP, phù hợp với quy định pháp luật, giải quyết được khó khăn về nguồn vốn ngân sách nhà nước. Tuy nhiên, việc đầu tư các dự án này hạn chế sự lựa chọn của người sử dụng.

Hầu hết các dự án đều áp dụng hình thức chỉ định thầu Nhà đầu tư. Mặc dù quy định của pháp luật cho phép và việc chỉ định thầu cơ bản tuân thủ đúng quy định pháp luật, tuy nhiên việc chỉ định thầu đã hạn chế tính cạnh tranh. Việc công bố danh mục kêu gọi đầu tư, đăng thông tin kết quả lựa chọn Nhà đầu tư chưa chặt chẽ... dẫn đến trong dư luận nghi ngờ về tính minh bạch. Chưa có giải pháp quản lý hiệu quả về doanh thu thu giá dịch vụ sử dụng đường bộ dẫn đến dư luận còn nghi ngờ về tính minh bạch trong việc quản lý doanh thu là hạn chế tiếp theo được nêu tại báo cáo.

Hạn chế khác được Bộ trưởng nhìn nhận là công tác tuyên truyền chưa tốt, chưa nhận được đồng thuận và có cách hiểu khác nhau trong xã hội đối với các công trình giao thông đầu tư theo hình thức hợp đồng BOT.

Tác giả: Hữu Nhân

Nguồn tin: Báo Công an nhân dân